2022/09/22
記者
Landuun away 'okay

嬰孩命名文化 結合菖蒲行祝福儀式


菖蒲在布農族的生活文化裡是非常重要的生命哲學教育,到現在在各住家的庭院裡到處都還種植這個菖蒲。菖蒲是一種草本植物,布農族名稱是ngaan,人的名字詞彙也叫Ngaang,是屬於多義字的詞彙。所謂「無名萬物之始;有名萬物之母」,族名Ngaan一詞的語意到底是什麼呢?早期布農族社會祝福小孩的時候,為什麼一定會取用這個菖蒲的(根)莖,來烘乾、串起來,製作成嬰兒祭小孩子的項鍊,用來祝福儀式之用呢?也許布農族五個亞社群會有不同的說法,我們這一則的語料人是卓社群的Tanpilic洪文和老師。現在我們嘗試探討Ngaan一詞的語意!

布農族卓社語
優級認證 Tanpilic(洪文和) Bunun
Maca bazbazunku haip a na cias tupa'un tu nggani'
我現在要講述的是這個菖蒲
Maca ngaan ha'an tupa'un tu iniqumcas Bununi'
菖蒲在布農族的生活文化裡
Ha'an tupa'un tu takitudu dii ki' qa
是講述卓社群的這個部分
Munca'an acang saduu ka qa
請到部落看看
Mala'amin qai ha'an vangkus bunun a qa
在各住家的庭院裡到處都是
Mal'daukang ca tu ngaan dii ki', maldaukang ac kini'
這個菖蒲還保留著,還保留著
Ua', tupa amin pismantuk tu
也是在想著
Ma'az naupa ca imi' is tupa'un tu ngaan dii ki'
Ngaan一詞的語意到底是什麼
Na mis'uva'azam saduus ngaan dii tu
從小就看著這個菖蒲了
Acqutun sala madaingaz dii
長者都緊緊守護著它
Nanu' ac kunan tupa'us madaingaz tu
這真是長者所講的
Na maqtu' istuqumic is tu Bunun, uva'azi' is'angi'
可以祝福族人 小孩們 心神的
Anaqat uuca saduuta qabas is Bunun a
所以早期我們看到族人
Na masumsum is uva'az a qa
當祝福小孩的時候
Na siza' tuza' is qau' is ngaan dii ki'
一定會取用這個菖蒲的(根)莖
Na tas'iun nai, piqalivun nai ka a,
他們製作 他們會用乾
Na mangun nai masulut a'
將它串起來
Na minqauluc is uva'azi'
將變成小孩子的項鍊
Isumsum is tupa'un tu na istuqumic
是祝福儀式之用的
Maupata' ca madaingaz bazbaz palacias tu ngaan dii ki'
長者就是這樣講述關於這個菖蒲
Na haipin na tanamun zami kilim ca tupa'un tu qalingas ngaan dii tu
現在我們嘗試探討ngaan一詞的語意
Ala ma'az ac kunan
那到底是什麼
Ua' ma'az qabas ca tupa'un tu Bunun a qa
過去的布農族人
Uuca matungaanta ka qa
如果我們是在命名的時候
Siza' amin is tupa'un tu ngaan dii ki'
也是取用這個菖蒲
Puskunun ngaan dii masumsum ca tupa'un tu
以前小孩命名的時候
patungaas uva'az qabas
是結合這個菖蒲來行祝福儀式
Ua' maluluta tu ma'az dau ca ngaan is Bununi' qa
我們知道族人的名字是什麼
Tupa dau tu maca tis'uva'az tisququm dii ka qa
說到 如果生孕 出生嬰兒這事件上
Na aiva ngaanun
就賜(取)給名字(命名)
Ua', na cima ca nanu' tupa'un tun a iscaiv is uva'az dii ka ngaan
那麼,到底是哪一個名字要給這個小孩子呢
Ua', tupa qabas ca madadaingaz tu
過去長者們說
Maca ngaan dii ha indaza' is maitangaus '
這些名字是在已先(走)
tangausin a madangaz mangka
已往的那些長者(祖靈界)
Siza' is ngaan punca'an is'ang is uva'az dii ki'
選取名字放在這個孩子的心(精神)內
Maupata' ca Bunun qabas
以前的布農族人是這樣的(觀念)
Anaqaq tupa amin tu uu
所以也說了 是啊
Luklac qanas tupa'un tu madadaingaz nita' a ngaan dii ki'
原來我們的長者是呼喚這個名(名是靈體的觀念)
Punca'an uva'az dii
放置到這個孩子(精神上)
Anaqat maca maupata' ca madadaingaz taqus tu qalinga mangki' a qa
如果長者們如此講解這些話語
Na tan'aun tu maupat na qanitu' ca ngaan dii ka dau
那麼這個"名字"聽起來就是個"靈體"
有靈的部分
有生命 這個ngaan是有靈的觀念(名靈)
Maupata' ca Bunun qabas pismantuk
過去布農族人就是這樣的觀念
Ua' tanamun zami ca sinbazbaz is madaingaz dii paluskun ca sinaduu'an dii ka' qa
我們嘗試將長者所講述的結合這個看法
Ua', tanamta saduus uva'az qa
我們試著看看嬰兒
Tupa amin ca madaingaz qabas tu
長者也說 在過去
Uuca qumqum dii ki'
這個嬰兒
Uuca adasunta makaica ka qa,
如果我們攜帶著去那裡的時候
luklacun
會被叫喚著
Tanamta tan'as madaingaz qa
我們試著聽聽長者(父母)
Uuca tupa'un ca uva'az dii tu Tanpilic
假設這個孩子名字是Tanpilic
Na uuca mudaan qai ita ka madaingaz a
如果我們大人要走(移動)
Na tupa qai tu "Tanpilic ina' qan"
就會開口說:「Tanpilic 走吧」
Dasun cia ka'
他攜帶著它(名靈)
Uuca panaca'an ica ha'an tu matinnaiku ha'an mangka' a
如果他到達了那個拐彎處
a a na maipata dii qa
啊 Pilic 往這裡哦
uuca panduun ha'an ta' a
如果停了下來
na tupa tu ha'anta dii qa
就說了 「我們就在這裡哦」
tanama kamuu madaigaz pismantuk is
請你們這些大人想一想
maupa dii ca pismantukas madadaingaz qabas a qa
過去長者們的觀念是如此的
saduu tu ma'az ca tupa'un tu ngaan dii ki'
看看所講述的這個「名」是什麼
na minaha'antas iniqumican dii
我們從這個生活文化
masuu' malulun tu qanitu' qanas ngaan dii ki'
立刻便了解名是個靈體
這個qanitu'不是鬼魂的問題
是那種靈性的說法
所以
anaqat tupata tu maca ngaan dii ha
所以我們所講述的這個「名」
Ala tupa'us Bunun tu qanitu' qana
原本就是布農族人所講的「名靈」
Is'aiv is uva'az dii ki'
賜給這個嬰兒
Na tantaskun is uva'az dii
與這個嬰孩相伴
Na muqnanta saduus tu duma' iniqumcas Bunun ha'an uva'az dii ka qa
我們再看看其他關於嬰兒的布農族文化
Uuca nii' qai ca uva'az mangkun makackac maca tupa'un tu Tanpilic a qa
被命名為Tanpilic的,如果不是很安康
Ua', makua qa ca Bunun muqnan ma'aiv si ngaan a'
那麼 布農族人會是怎麼樣再給(取)名字呢
Aivas dikla'dikla' a ngaan a'
給(取)難聽的名字
Maupas tupa'un tu Cingsing
譬如說是Cingsing(綽號)
Maupas tupa'un tu Kauduc
譬如說是Kauduc(綽號)
Maupas tupa'un tu Lampas
譬如說是Lampas(綽號)
Na muqnang is'aiv is Uva'az dii ki'
會再給小孩一個名字
Na tupa ca madaingaz tu
長者們就會說
Maca mangunta pacais ca nggan is uva'az dii ha
如果我們替換了這個嬰孩的名字
Na mucqa' qai minkackac ca uva'az dii ka'
這個嬰孩也許會健康起來
這個生命就會馬上活絡起來了
給了小名的時候,就會這個樣子
Saduuta dii qa
我們看看這個
Mu'amin a muu madadaingaz malulus dii
年長的你們都知道這個(取綽號)
Cikaupa madadaingaz ciin uvava'az haipi'
現代的長者及孩子們
Malulu amin amu utu ma'az ac kini'
你們也知道這是什麼
Anaqat tupiin amin tu , maca ngaan dii ki'
所以也說了(認同)這個ngaan一詞的語意
Na minaca'anta iniqumicas madadaingaz saduu tu
我們將從長者的生活可看出
Ma'az ca ngaan dii ki'
這個ngaan(一詞的語意)是什麼
Ua', masuu'am maupata' pismantuk tu
我們立即有這樣的想法
Ma'az ngaan dii dangi'as tupa'un tu qanitu' ca ngaan dii
這個ngaan是有所講述的「靈體」ngaan
Dangi'as tupa'un tu 靈性生命ca tup'un tu ngaan dii ki'
這個ngaan是擁有所謂的靈性生命
Maupata' ca pinismantukanam
我們的觀念就是這個樣子
Anaqat sauhaipin maldaukang ca madaingaz tu
所以老人家一直到現在
si'qunduq is pismantukan dii, iniqumican dii
鞏固了這個觀念,這個生活文化
altupat haipin na uva'azi' a
不管是現代的孩子們(晚輩)
maca tisuva'az a qa
如果生小孩
maiza ca qudas maqanciapang amin matasis qauluc is uva'az
有的祖父母也會製作嬰兒的項鍊
hanun ima dii , hanun qungqungan cia dii
放在手上的(手環式) 放在他的脖子上
na pasaipuk is tupa'un tu uva'az dii
護守這個嬰孩
anaqat maca tupa'un tu ngaan dii
所以這個ngaan
minaqabas sauhaipi'
從過去一直到現在
acqutas madaingaz tu nanau' ac kini' na tupa'un tu
可以說:確實是長者所把持的
minaha'an tupa'un tu sinlatuza' nai, is'ang nai malulu tu,
從他們的信仰觀念,內在的理解
paqaipus uva'az ca ngaan dii ki' sauhaipi'
這個ngaan(有靈之物)一直到現在是保護嬰兒的
anaqat maca ha'anta Takitudu
所以在卓社群
maitatlumaq is Takitudu,
卓社群這大家族
altupat ha'an Ququaz, ha'anTakibuqaiz, ha'an Qatu' mangka' a qa
無論是在曲冰 在武界 或是在中正那一帶
mal'aukang ca ngaan dii malaqumic ha'an vangku kinai
這個菖蒲仍然存活在他們的庭院裡
ha'an dii ca sinaduu'an naak a
這點就是我的看法
tupa'un tu palaciat ngaan dii tu sinaduu'an , kiqancaipan
關於這個菖蒲的(文化)見解和理解之講述
Miqumicang
感謝祝福